Tłumacz to za mało
– czyli dlaczego postanowiłem zostać korektorem tekstów
(autor: Konrad Cichocki, kontakt: +48**********90)

Korektą tekstów zajmuję się tak naprawdę od dawna, bodajże od chwili gdy zacząłem pracować w zawodzie tłumacza. Jednak dopiero niedawno zdałem sobie sprawę z tego, że czynność ta, którą czasami wykonuję nawet równolegle z tłumaczeniem – może mieć swoje odrębne miejsce wśród dziedzin aktywności umysłowych oraz że można nazwać ją po imieniu, uprawiać ją świadomie i osiągnąć w niej pewien stopień doskonałości. Od pogłębionego i świadomego kierowania się w zawodzie tłumacza zasadami korekty tekstu zależy bardzo często jakość samej pracy tłumacza jako pracy umysłowej, a więc nastawionej na intelektualne operowanie na materiale słownym, ale również jakość samych tłumaczeń, co jest efektem docelowym tego zajęcia.

Uważam, że tłumacze raz na zawsze powinni zerwać z tym wyjątkowo uciążliwym zwyczajem akceptowania bez szemrania wszystkich wybryków swoich klientów, a w szczególności przesyłania do tłumaczenia tekstów, których jakoś gramatyczna, stylistyczna, logiczna i wszelka inna, mówiąc delikatnie, pozostawiają wiele do życzenia. Moim zdaniem praca umysłowa może sobie pozwolić na grymaszenie i odstępstwo od znanej zasady: „Nasz klient, nasz pan”. Tłumaczenie jest sztuką i to sztuką nie byle jaką, bo nie każdy posiada predyspozycje intelektualne do jej opanowania, a tłumaczyć powinno się teksty zasługujące na to, aby były podmiotem tejże sztuki. Być może brzmi to jak jakiś faszyzm translatoryczny, jednak kultura umysłowa ma swoje racje. A przynajmniej powinna je mieć.

Pracując nad tekstami źródłowymi w celu przetłumaczenia ich na języki docelowe, wielokrotnie spotykałem się z przykładami błędów językowych. Często więc zmuszony byłem nie tylko do wykonywania tłumaczeń tekstów zlecanych mi przez klientów, ale również do korekty tych tekstów. Mogłoby się wydawać, że błędy językowe w tekstach źródłowych nie są istotne. Jednak to tylko pozory. W sytuacji, gdy tłumaczenie dotyczy ważnego pisma urzędowego, przesyłanego do ważnej instytucji rządowej w innym kraju, gdzie wraz z tłumaczeniem przesyłany jest również dokument w języku źródłowym – pojawienie się jakichkolwiek błędów w tekście źródłowym jest niedopuszczalne. Zawsze bowiem należy wziąć pod uwagę przypadek analizy tekstu przez osobę znającą język źródłowy, która po dostrzeżeniu błędów językowych w tekście źródłowym może uznać tłumaczenie za nieadekwatne, co mogłoby pociągnąć za sobą odrzucenie obydwu wersji pisma zanim trafi ono w obieg urzędowy.

Często zdarza się, że tłumacz dostaje do przetłumaczenia tekst najeżony poważnymi błędami składniowymi, przez co tłumaczenie takiego tekstu – poza tym, że jest znacznie utrudnione dla samego tłumacza – może przyczynić się do powstania rozbieżności co do sensu zapisanych wypowiedzi. Efekt może być taki, że co innego autor tekstu źródłowego chciał przekazać, a co innego tłumacz zrozumiał. Więc nie chodzi tutaj tylko o drobne literówki czy błędnie zrozumiane pojedyncze słowa, ale również o sens całości tekstu, który może zostać poważnie zniekształcony w chwili, gdy tłumacz nie zauważy zastanych w tekście błędów (począwszy od błędów gramatycznych, a na błędach logicznych skończywszy). Rolą tłumacza nie jest sprawdzanie poprawności wszystkich wnioskowań zamieszczonych w tekście i tego, co autor tekstu mógł mieć na myśli w trakcie pisania tekstu. To autor tekstu powinien zadbać o to, aby jego tekst był logicznie spójny, zrozumiały i pozbawiony sformułowań narzucających wielość interpretacji. Gdy w grę wchodzi tłumaczenie pism urzędowych, od takich pism należy oczekiwać najwyższych standardów spójności syntaktycznej tekstu, tak aby możliwość błędnego przetłumaczenia tychże była zredukowana do minimum.

Są sytuacje, gdy otrzymuję dwa na pozór takie same teksty dostępne w dwóch językach obcych (np. w języku angielskim oraz w języku włoskim), a moją rolą jest przetłumaczyć tekst, który powinien być jednolity i spójny w obydwu językach, na język polski. Gdy w trakcie tłumaczenia okazuje się, że tekst ten nie jest jednakowy, bowiem np. w wersji angielskiej to samo zdanie zostało przetłumaczone całkiem inaczej niż w wersji włoskiej, tak że sens tego zdania może przybrać co najmniej dwie różne formy – w takich chwilach jedyne co tłumaczowi pozostaje to wylosować sobie wersję, której należy się trzymać i mimo wszystko wykonać tłumaczenie, mając świadomość tego, że może być ono błędne. Niestety, autorzy tekstów źródłowych często nie tylko nie potrafią przyznać się do tego, że teksty, które przekazali tłumaczowi zawierały błędy językowe, ale również upierają się do samego końca, że w ich tekstach żadnych błędów nie ma.

Nauczony tymi doświadczeniami postanowiłem do mojej oferty tłumaczeniowej włączyć również ofertę związaną z korektą tekstów, która dotyczy przygotowania tekstu do druku i publikacji; nie tylko do druku w formie ciągłej, ale również do druku w postaci pism i dokumentów wysyłanych pocztą tradycyjną lub elektroniczną, jak również do publikacji danego tekstu lub tekstów na stronach internetowych lub w mediach społecznościowych.

Potrafię czytać płynnie i ze zrozumieniem teksty w sześciu językach obcych: angielskim, włoskim, rosyjskim, łacińskim, nowogreckim oraz starogreckim. Moja oferta dotyczy korekty tekstów w tych językach, zarówno tłumaczeń na te języki, jak i tłumaczeń wykonanych z tych języków na język polski. Wykonuję również korekty pism urzędowych, przesyłanych pomiędzy instytucjami rządowymi lub pozarządowymi. Dotychczasowymi moim klientami w tym zakresie były m.in. instytucje Unii Europejskiej oraz Państwa Watykańskiego. Jednak swoją ofertę kieruję również do firm i korporacji międzynarodowych, które ze względu na charakter swojej działalności prowadzą korespondencję wymagającą profesjonalnego i perfekcyjnego przygotowania przesyłanych przez siebie tekstów, w których warstwa merytoryczna oraz językowa musi osiągnąć poziom najwyższy.

Analiza tekstów i ich korekta przychodzi mi bardzo łatwo, gdyż potrafię szybko opanować nieznane wcześniej zagadnienia. Znam techniki formułowania komunikatów słownych w zależności od ich przeznaczenia oraz odbiorcy docelowego. Potrafię współpracować z osobami odpowiedzialnymi za publikację tekstów oraz z osobami biorącymi udział w pracach edytorskich nad tymi tekstami. Zarówno w trakcie pracy nad tekstami źródłowymi, jak i później w trakcie ich korekty, biorę pełną odpowiedzialność za dyskrecję, tajemnicę zawodową oraz tajemnicę korespondencji w ramach ich przygotowywania.

Posiadam wykształcenie wyższe lingwistyczne, co daje mi kompetencje do wykonywania korekt lingwistycznych zarówno tekstów źródłowych w językach obcych, jak i korekt tłumaczeń na język polski tekstów obcojęzycznych. Moje lingwistyczne wykształcenie niejako narzuca mi również konieczność budowania rzetelnych uzasadnień, na podstawie których wykonywane przeze mnie korekty tłumaczeń stanowią pole odniesienia również dla innych tłumaczy, którzy mogą polemizować z moimi uzasadnieniami lub je podważać. Żaden tłumacz – w tym także i ja – nie może zamykać się na krytykę i kontrargumentację innych tłumaczy, a wykształcenie lingwistyczne lub filologiczne oraz budowanie kompetentnych i merytorycznych uzasadnień chronią zawód tłumacza przed niekompetencją niezawodowych tłumaczy.

Z racji swojego lingwistycznego wykształcenia potrafię wykonywać również ekspertyzy lingwistyczne oceniające poprawność tłumaczeń z języków obcych na język polski i vice versa. Posiadam doświadczenie w wykonywaniu ekspertyz sądowych polsko-angielskich i angielsko-polskich w ramach legilingwistyki porównawczej tekstów aktów prawnych z obszaru prawa polskiego, anglosaskiego oraz międzynarodowego. W tym zakresie moimi dotychczasowymi klientami były instytucje wymiaru sprawiedliwości oraz kancelarie prawne nie tylko z Polski, ale również z Wielkiej Brytanii czy z Hongkongu.

Korekty, analizy i ekspertyzy tłumaczeń wykonuję w oparciu o metody naukowe oceniające tłumaczenia pod względem adekwatności i komplementarności przekładu, zgodnie ze współcześnie obowiązującymi normami metodologicznymi stosowanymi w traduktologii naukowej, w tym na metodach opartych na zasadach parsingu (analizy składniowe), modelach komputerowych języka naturalnego (analizy frazowe) oraz kategoriach syntaktycznych wyrażeń składniowych. Poza wiedzą językową z dziedziny lingwistyki stosowanej i porównawczej, posiadam również dużą wiedzę logiczną oraz wiedzę z innych pokrewnych dziedzin nauki, takich jak psychologia języka, filozofia języka i psycholingwistyka.

Jestem osobą komunikatywną, oczytaną i szybko uczącą się. Czegokolwiek jeszcze nie napisałbym o sobie to i tak najlepszym sprawdzianem moich umiejętności i kompetencji jest ich zastosowanie praktyczne w konkretnym działaniu zorientowanym na perfekcyjną pracę nad tekstem. Dlatego zachęcam Państwa do skorzystania z moich usług, bo tylko tak jestem w stanie wykazać, że to, co o sobie piszę, nie jest tylko pustosłowiem.