Klub trzeciego miejsca Mistrz reportażu tym razem o zależnościach w jakie uwikłany jest nasz kraj. Poglądy głoszone przez Wańkowicza były wówczas bardzo niepopularne. Napisał on, że chociaż Polska należy kulturowo do Zachodu, geopolitycznie jest uzależniona od Wschodu. To w takim kontekście umiejscawia on Polskę w tytułowym klubie trzeciego miejsca. Utwór powstał podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych i wydano go w 1949 nakładem Instytutu Literackiego w Paryżu. Czyta Michał Breitenwald

Książka uważana za największe dzieło pisarza. Ma stałe miejsce w kanonie klasyki reportażu wojennego. Autor oddaje w niej hołd, stawia pomnik żołnierzom armii generała Andersa. Narracja rozpoczyna się od momentu, gdy Polacy zaczynają przygotowywać kolejny szturm na wzgórze. Każdy rozdział to opowieść o jednej jednostce wchodzącej w skład II Korpusu lub relacja z fragmentu działań zbrojnych. Wańkowicz opisuje nie tylko przebieg kolejnych walk, ale także problemy łączności, akcje saperów, działania kwatermistrzów. Tekst napisany jest z ogromnym pietyzmem i umiłowaniem szczegółu. Cechy te są znakiem rozpoznawczym twórczości pisarza. Z posłowia gen. Władysława Andersa do wydania londyńskiego Było to pod Monte Casino (1954) Melchior Wańkowicz dał prawdziwy obraz bitwy ujęty przede wszystkim od strony przeżyć człowieka. Być może, że według zasad suchej nauki, książka ta nie jest historią, jest jednak na pewno wiernym świadectwem wielkości ducha żołnierza polskiego, objawionego w najdoskonalszej formie ofiary życia i krwi.

Dogłębnie, trafnie, z historycznym i odautorskim komentarzem opisuje tu Wańkowicz dzieje exodusu Polaków do Kanady na przełomie wieków XIX i XX. Ale „Polacy i Ameryka” to nie tylko dzieje exodusu. Mistrz reportażu przedstawia też proces zapuszczania korzeni czy codzienne zmagania z cudzoziemską rzeczywistością.

DROGĄ DO URZĘDOWA
WRZESIEŃ ŻAGWIĄCY