Pamięć nie dała się zgładzić Katyń Zbrodnia Katyńska

Zbrodnią katyńską nazywamy decyzję podjętą przez najwyższe władze ZSRR wymordowania około 22 tys. jeńców wojennych i więźniów politycznych uwięzionych po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. Samą decyzję Biuro Polityczne KC WKP/b/ o rozstrzelaniu wszystkich podjęło 5 marca 1940 r., jej wykonanie zostało przeprowadzone przez jednostki NKWD w kwiet-niu-maju 1940 r. Jeńcy, o których mowa, to oficerowie Wojska Polskiego oraz funkcjonariusze Policji Państwowej, Policji Województwa Śląskiego, Straży Granicznej, Korpusu Ochrony Pogranicza, Straży Więziennej - niezależnie od stopnia. Przebywali oni w chwili wydania rozkazu w obozach specjalnych: w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku, oraz w więzieniach na Ukrainie i Białorusi. Znajdowała się tam też pewna liczba osób cywilnych.

Do dzisiaj sporną sprawą są motywy tego kroku. Najczęściej przyjmuje się, że przewidując so-wietyzację Polski, Stalin chciał zadać cios tej grupie społecznej, która byłaby organizatorem oporu -inteligentom (a w dużej mierze byli nimi oficerowie rezerwy) oraz funkcjonariuszom państwowym.

Wykonanie decyzji nastąpiło w kilku miejscach, a mianowicie - w Katyniu, Charkowie (okolice wsi Patichatki dzisiaj w granicach Charkowa), Twerze (wówczas Kalinin, zabitych pogrzebano we wsi Miednoje). Osoby z więzień na Ukrainie zabite z rozkazu z 5 marca 1940 r. (tzw. „ukraińska lista katyńska”) zabijano m.in. w Kijowie a grzebano w podkijowskiej Bykowni. Nie jest znane miejsce grzebania ofiar z Białorusi (tzw. „białoruska lista katyńska”), najprawdopodobniej ich zwłoki grzebano w uroczysku Kuropaty pod Mińskiem. To ostatnie jest domysłem (choć o dużym stopniu prawdopodobieństwa).

Ponieważ Niemcy odkopali wiosną 1943 r. groby w Katyniu, przeprowadzili badania i ogłosili ich wyniki, miejscowość ta nadała nazwę całemu wydarzeniu - wszyscy zabici z rozkazu 5 marca 1940 r. są„ofiarami zbrodni katyńskiej”, także, jeśli ginęli np. w Charkowie.

Zakłamywanie tej sprawy przez Związek Sowiecki, a później przez narzucone komunistyczne władze PRL przyczyniło się do nadania tej sprawie wymiaru symbolicznego - w okresie komunizmu w Polsce była ona symbolem martyrologii narodu polskiego w ZSRR w ogóle. Dzięki niestrudzonym wysiłkom Polonii w okresie powojennym, utrwalającym pamięć o pomordowanych także poza granicami (skrępowanego wówczas i niemogącego o tym mówić) kraju sprawa katyńska stała się także na świecie jednym z symboli zbrodni sowieckich i komunistycznych.

Muzeum Katyńskie, oddział martyrologiczny Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (istniejący od 1993 r.) przechowuje pamiątki po zamordowanych w zbrodni katyńskiej, a także popularyzuje wiedzę o tej sprawie, działania te pomagają w kultywowaniu pamięci o nich.

Po 1989 r. w Polsce znikły ograniczenia polityczne dla tematu zbrodni ZSRR i komunistycznych w ogóle, a przyznanie się władz ZSRR do sprawstwa (1990 r.) dało możliwość przebadania sprawy z wykorzystaniem ujawnionych źródeł sowieckich i upamiętnienia ofiar także na obszarze postsowieckim (tam głównie w postaci budowy cmentarzy). Obserwujemy stałe dążenie wielu instytucji i środowisk zawodowych i lokalnych (Rodzin Katyńskich, samorządów terytorialnych i zawodowych, szkół, regionalnych stowarzyszeń kulturalnych itp.) do upamiętnienia w szczególności tych ofiar zbrodni katyńskiej, które pochodzą z danej miejscowości lub regionu, gdzie mieszkają inicjatorzy upamiętnienia. Muzeum Katyńskie udziela wsparcia w takich działaniach, książka, którą przedstawiamy Czytelnikowi, może być skromną pomocą w tych działaniach.