Karol Marks o kwestii polskiej

Holger Politt, Przemysław Wielgosz
Książka i Prasa, 2020

Stan: bdb

***

Karol Marks i Fryderyk Engels poświęcili Polsce wiele znakomitych kart ze swej twórczości. Kwestia niepodległości Polski znajdowała się w samym centrum zainteresowania ruchu rewolucyjnego w połowie XIX w., a I Międzynarodówka (Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników) nieprzypadkowo powstała po wiecu solidarności z powstaniem styczniowym w 1864 r. Marks dostrzegał, że polskie dążenia niepodległościowe miały wówczas wymiar uniwersalny, wpisywały się w szeroki kontekst walki o wyzwolenie społeczne i polityczne klas podporządkowanych i grup dyskryminowanych w Europie. Jej źródła biły w sformułowanej przez Rewolucję Francuską uniwersalnej wizji suwerennego ludu, a na jej drodze stały nie tylko rządy mocarstw zaborczych, imperialny system międzynarodowy, ale też lokalne elity i reżimy władzy ekonomiczno-politycznej, szlacheckie przywileje i hierarchie klasowe.

To dlatego polskie powstania w XIX w. powszechnie - i bardzo trafnie - nazywano rewolucjami i uważano za zagrożenie dla ładu ustanowionego na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Karol Marks należał do tych nielicznych obserwatorów, którzy od początku docenili wagę kwestii polskiej. Dziś jego interpretacje i analizy nie straciły siły i świeżości. Pozwalają nam odzyskać zagubiony wymiar polskich aspiracji niepodległościowych, dostrzec ich ponadetniczny demokratyzm i egalitaryzm, a jednocześnie nie pozwalają zamknąć ich w wykluczających ramach polskiego nacjonalizmu.