Józef Ignacy Kraszewski Historia koła w płocie
Powieść historyczna o czasach feudalnych w Powstaniu Listopadowym roku 1830-31
Powieść ta napisaną była w chwili, gdyśmy się wszyscy gorąco zajmowali sprawą włościańską i dzielili na obozy: tych, co jej rozwiązania dobrą wolą i dobrym sercem pragnęli, i tych, którzy się opierali niezbędnej reformie, przekładając, by nam była narzuconą, niż żeby dokonać się miała ofiarą chętną i serdeczną. Najdzikszych rozumowań nasłuchać się było można, ale zarazem — przyznać należy — były pojęcia zdrowe i serca gorące. Nigdzie może w ostatku chętniej nie poświęcono mienia dla zasady i idei. Wszelkimi sposoby starając się rozwiązanie tej kwestii uczynić dobrowolnym i chętnym, autor napisał wówczas Mateusza Żytomirskiego Stare dzieje.
Pierwsze wydanie: 1859 r. Książka ta opisuje sprawą włościańską w Powstaniu Listopadowym roku 1830-31 i podziały, które wówczas miały miejsce wśród szlachty.
Wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1967