Aneta Borowik
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Dzieje, architektura oraz twórcy Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie. Twórczość Antoniego Łuszczkiewicza oraz Edgara Kovátsa na tle epoki

Książka opisuje ponad 50 lat istnienia Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie – otoczonej legendą placówki, która wykształciła najwybitniejsze umysły międzywojennej Polski (m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski, Lech Kalinowski), a wśród nauczycieli miała takie osobowości jak ojciec Jan Beyzym. Publikacja odsłania kulisy funkcjonowania zakładu – omawia jezuicki system nauczania i wychowania. Zaprezentowano w niej imponujące zaplecze placówki: rozległy budynek o 200-metrowej fasadzie, wspaniałą kaplicę, przestronne sale lekcyjne, specjalistyczne, świetnie wyposażone gabinety naukowe, teatr, liczne boiska, korty tenisowe, a nawet basen. To swoiste memento dla współcześnie zaniedbanego obiektu. W publikacji opisano też twórców architektonicznej oprawy zakładu – Antoniego Łuszczkiewicza i Edgara Kovátsa – reprezentantów XIX-wiecznego historyzmu. Szczególnie interesująca zdaje się postać Edgara Kovátsa, wybitnego architekta, współpracownika twórców tej miary co Karl von Hasenauer, projektant monumentalnych gmachów Wiednia. Ciekawa jest kwestia stworzonego przez Kovátsa na podstawie motywów ludowych Podhala nowego stylu, czyli „sposobu zakopiańskiego”, konkurencyjnego do stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. W kontekście sylwetki twórczej Antoniego Łuszczkiewicza zaprezentowano system edukacji Instytutu Technicznego w Krakowie, mechanizmy tzw. podróży naukowych w XIX w. oraz przybliżono mało znaną historię krakowskich realizacji architekta. Do opracowania dołączono aneksy oraz fotografie archiwalne, które pomagają zrekonstruować dawny splendor zakładu. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych historią szkolnictwa, pedagogiki jezuickiej, badaczy architektury XIX w. oraz wszystkich, którym bliska jest legenda Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie – żyjących Chyrowiaków oraz ich potomków.

Spis treści

Wstęp / 9

Dzieje, organizacja i funkcjonowanie zakładu / 15
Dzieje zakładu / 16
Organizacja i funkcjonowanie zakładu / 25
Szkoła / 25
Konwikt / 42
System pedagogiczny stosowany w zakładzie chyrowskim / 46

Historia zespołu architektonicznego Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie / 85

Opis / 96
Architektura zakładu / 96
Kaplica / 98
Architektura / 98
Dekoracja malarska wnętrza / 100
Wyposażenie / 101
Otoczenie zakładu / 104

Twórcy architektury zakładu / 134
Antoni Łuszczkiewicz / 134
Realizacje i projekty / 144
Edgar Kováts / 172
Stanowisko estetyczne / 179
Prace architektoniczne i dekoracyjne / 189

Zakład Naukowo-Wychowawczy OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem jako dzieło architektoniczne / 212

Zakończenie / 227

Aneksy / 229
A n e k s I: Ustawy i przepisy Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów pod wezwaniem św. Józefa w Chyrowie. Chyrów 1905 / 229
A n e k s II: Raport Antoniego Łuszczkiewicza, stypendysty fundacji Joanny hr. Ledóchowskiej / 239
A n e k s III: Dokumenty związane z biblioteką Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie / 244
A n e k s IV: Program zakładu naukowo-wychowawczego Towarzystwa Jezusowego w Chyrowie. Chyrów 1886 / 253
A n e k s V: Wstęp do książki Edgara Kovátsa pt. Sposób zakopański z 1899 r. / 256
A n e k s VI: Korespondencja Edgara Kovátsa dotycząca budowy kościoła Serca Pana Jezusa w Krakowie z lat 1906–1910 / 257

Bibliografia / 261

Wykaz skrótów / 271

Indeks osobowy / 273

Wykaz ilustracji / 285

Summary / 291

Liczba stron: 298

Format: 170 x 240 mm

oprawa twarda