Pewnego razu do wsi przyjechał szlachcic Saumel Hawnul ze swoją żoną i dziećmi. Wkrótce po przybyciu wdał się w spór o Czerczą Mogiłę ze swoim sąsiadem – Stefanem Wilczurą. Po kilkudziesięciu latach w wyniku zbiegu okoliczności do opuszczonego domu przybywa bohater powieści Kraszewskiego, aby z ust nowopoznanego mieszkańca wsi dowiedzieć się historii Czerczej Mogiły. Powieść romantyczna zawierająca wiele wątków ludowych przeplatanych z atmosferą grozy i tajemniczości.